Przemoc i agresja rówieśnicza to w dzisiejszych czasach zjawisko bardzo powszechne w polskich szkołach. Przemoc w szkole, będąca różnego rodzaju formą agresji, tkwi głęboko w strukturze ludzkiej psychiki. Młodzi ludzie stają się ofiarami bicia, nękania, poniżania, dręczenia, upokarzanie lub wykluczania z grupy klasowej. W wielu przypadkach osoby, które są poddane długotrwałej przemocy fizycznej lub psychicznej, targają się na własne życie, gdyż nie są w stanie tego przeżyć. Dlatego bardzo ważne jest prowadzenie wśród młodzieży szeroko pojętej akcji profilaktycznej mającej na celu uświadomienie im, jak społecznie niebezpieczne i tragiczne w swoich skutkach jest zjawisko przemocy i agresji w środowisku szkolnym.
Policjanci zajmujący się profilaktyką społeczną oraz dzielnicowi podczas spotkań z młodzieżą przypominają młodym ludziom, że pomimo iż nie mają 18 lat, ponoszą odpowiedzialność prawną. Tłumaczą co jest przejawem demoralizacji, ale także co to jest czyn karalny i jakie środki wychowawcze mogą zostać zastosowane w stosunku do młodego człowieka. Podejmują także bardzo poważy temat, jakim jest przemoc rówieśnicza – zjawisko, które może dotyczyć nie tylko uczniów szkół średnich, ale także dzieci ze szkół podstawowych.
Szkoła coraz częściej jest szczególnym miejscem dokonywania aktów agresji. Co trzecie przestępstwo popełnione przez nastolatki ma miejsce na jej terenie. Przemoc, szantażowanie, zmuszanie do upokarzających i poniżających zachowań, związanych z rytuałem inicjacyjnym, niszczenie urządzeń szkolnych oraz napady na nauczycieli są dowodem bezradności świata dorosłych wobec agresji dzieci.
Zasada współpracy i wzajemnej pomocy została zastąpiona zasadą dominacji, wymuszania i siły. Prowokacyjne zachowania uczniów, nadpobudliwość ruchowa, niezdolność do koncentracji i niechęć do zdobywania wiedzy sprawiają, że nauczanie stało się niezwykle trudne.
Strategie profilaktyczne szkoły powinny w istocie rzeczy opierać się na zadaniu, jak zabezpieczyć uczniów przed przemocą zarówno ze strony rówieśników, jak i osób dorosłych. Zapobieganie przemocy w przypadku szkoły jako instytucji edukacyjno – wychowawczej sprowadza się głównie do postępowania wzmacniającego jej podstawowe funkcje.
Nie bez znaczenia pozostaje tu również rola rodziny. Reakcja na najmniejsze przejawy agresji czy przemocy ze strony dziecka może w przyszłości pozwolić uniknąć eskalacji zjawiska.
Dlatego też prosimy rodziców, pedagogów i nauczycieli, aby nie bagatelizowali przejawów zachowań agresywnych. Tak, jak szybko rozprzestrzenia się agresja i przemoc wśród uczniów, tak szybko muszą działać jednostki odpowiedzialne za zapobieganie tym zjawiskom. I każde z nich docelowo musi dążyć do tego, aby zawsze być o krok szybszym, aby w porę uchronić uczniów przed staniem się ofiarą przemocy.
Rozróżniamy:
- Przemoc fizyczną (bicie, kopanie, popychanie, zamykanie w pomieszczeniach, niszczenie własności).
- Przemoc słowną (przezywanie, wyśmiewanie, obrażanie, obgadywanie, plotkowanie, grożenie, szantażowanie, obraźliwe sms-y).
- Agresję bez przemocy fizycznej i słownej (wrogie gesty, miny, izolowanie).
Jak przeciwdziałać agresji – profilaktyka w szkole i w domu
- Monitoring wizyjny / identyfikatory oraz dodatkowe dyżury personelu podczas przerw.
- Jasne oczekiwania dotyczących zachowania, zasad i reguł w konsultacjach z rodzicami i uczniami oraz konsekwencji w przypadku ich nieprzestrzegania.
- Opracowanie procedury reagowania w sytuacjach kryzysowych, w tym związanych z wystąpieniem przemocy w szkole.
- Uczenie dzieci i nastolatków najważniejszych umiejętności psychologicznych i społecznych w ramach programów nauczania oraz edukacyjnych programów profilaktycznych.
Rozwijaj optymizm u dziecka
- Pozwól na samodzielne kontakty z innymi dziećmi; nie wkraczaj od razu gdy tylko uważasz, że dziecko ma jakieś problemy. Rozmawiaj z dzieckiem o sytuacji wśród rówieśników i wspieraj je.
- Nigdy nie stosuj sam przemocy; nie bij, nie krzycz, nie ubliżaj, nie szarp.
- Prowokuj temat przemocy – tego, że czasem doświadcza jej każdy i nie znaczy to, że jesteś kimś gorszym lub słabszym.
Przekaż swojemu dziecku, że:
- Przemoc to nie jest pomyłka, która przydarzyła się sprawcy, on/ona robi to celowo!
- Intencją jest, by przestraszyć, zranić, zawstydzić czy poniżyć. Jeśli w trakcie zabawy wydarzy się coś, ale sprawca spieszy ze słowem „przepraszam”, TO NIE JEST TO PRZEMOC.
- Przemoc nie jest jednorazowym aktem, zawsze się powtarza.
- Zwykle sprawca dokonuje przemocy publicznie. Potrzebuje nie tylko przekonać się, że mu ulegniesz, ale chce, żeby inni to widzieli.
- Przemoc dotyka zwykle tych, którzy postrzegani są jako słabsi lub inni. Zawsze, gdy dotyka cię jakaś forma przemocy, dzieje się tak, bo sprawca wierzy, że może cię przekonać, że jesteś słabszy niż on. To, że sprawca ciebie tak postrzega, nie oznacza, że taki jesteś.
Dzieci będące ofiarami – zwykle:
- mają sińce, zniszczone lub brudne ubranie, zniszczone przybory szkolne,
- zapytane nie potrafią wyjaśnić co się stało, same wyglądają na nieszczęśliwe,
- myślą o sobie, że są „gorsze”, wycofują się z kontaktów z innymi, są zamknięte
- w sobie,
- stają się apatyczne lub agresywne, zmieniają im się nastroje,
- pogarszają się wyniki w nauce oraz unikają szkoły – np. rano skarżą się na bóle głowy, brzucha, tracą apetyt, często powtarzają, że „nie lubią tej szkoły”, „nienawidzą swojej klasy”,
- spóźniają się do szkoły, trzymają się blisko nauczyciela,
- kradną z domu pieniądze lub cenne przedmioty.
