Gdy kontrahent nie płaci. Działania dłużnika mogą mieć konsekwencje karne!

Nieterminowa zapłata, uchylanie się od spłaty zobowiązań czy próby ukrycia majątku – to codzienność wielu przedsiębiorców w relacjach z nierzetelnymi kontrahentami. Choć zasadniczo są to sprawy cywilne, w niektórych przypadkach dłużnik podejmuje działania, które mogą wypełniać znamiona przestępstwa. Kodeks karny przewiduje w takich sytuacjach odpowiedzialność za udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela, pozorne bankructwo czy faworyzowanie wybranych wierzycieli. Praktyka pokazuje, że granica między nieudolnym zarządzaniem a celowym działaniem na szkodę wierzycieli może być cienka, dlatego prawidłowa ocena sytuacji i szybka reakcja mają istotne znaczenie – zarówno z punktu widzenia pokrzywdzonych, jak i osób narażonych na odpowiedzialność karną.
Udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela – art. 300 k.k.
Jak podkreślają eksperci z kancelarii Adwokat Gliwice - KANCELARIA ADWOKACKA ADWOKAT MATEUSZ SITNIK I WSPÓŁPRACOWNICY, najczęściej spotykanym przestępstwem przeciwko wierzycielom jest udaremnienie lub uszczuplenie możliwości zaspokojenia roszczeń. Zgodnie z art. 300 kodeksu karnego, przestępstwo to może popełnić osoba, która będąc zagrożona niewypłacalnością lub upadłością, celowo wyzbywa się majątku lub go ukrywa.
Praktyka pokazuje, że działania te przybierają różne formy: od darowizn na rzecz członków rodziny, przez sprzedaż składników majątku po zaniżonych cenach, po zawieranie fikcyjnych umów mających na celu wykreowanie nieistniejących zobowiązań.
Tego rodzaju postępowanie może skutkować odpowiedzialnością cywilną, ale również karną – sprawcy grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 3 lat. Gdy natomiast działania dłużnika dotkną większej liczby wierzycieli, kara może wynieść nawet do 8 lat. Co istotne, odpowiedzialność ponosi przedsiębiorca działający jako osoba fizyczna, ale również członek zarządu spółki kapitałowej, jeśli to on faktycznie decyduje o podejmowanych czynnościach.
Pozorne bankructwo – art. 301 k.k.
Kolejnym przestępstwem jest pozorne bankructwo, które występuje w dwóch formach.
- Po pierwsze, karalne jest przeniesienie majątku na nowo utworzony podmiot, mające na celu uniemożliwienie wierzycielom skutecznej egzekucji. Przykładem może być sytuacja, w której właściciel firmy tuż przed złożeniem wniosku o upadłość zakłada nowe przedsiębiorstwo i przekazuje mu najcenniejsze aktywa, pozostawiając dotychczasową firmę z samymi długami.
- Druga forma to świadome doprowadzenie do własnej niewypłacalności – m.in. poprzez zawieranie niekorzystnych umów, zaciąganie zobowiązań bez pokrycia czy marnotrawienie majątku.
W obu przypadkach ustawodawca przewiduje karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Lżejszą sankcję – do 2 lat więzienia – może otrzymać sprawca, który nie działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli, ale przez lekkomyślność lub rażące niedbalstwo doprowadził do upadłości. Duże znaczenie ma tutaj ocena intencji i sposobu prowadzenia działalności.
Faworyzowanie wierzycieli – wybiórcze spłaty mogą być przestępstwem
Kodeks karny penalizuje również faworyzowanie wierzycieli, czyli sytuację, w której dłużnik spłaca lub zabezpiecza tylko wybranych spośród kilku wierzycieli. Przestępstwo to polega na tym, że w sposób przemyślany jedna lub kilka osób otrzymuje zaspokojenie swoich roszczeń, podczas gdy inni wierzyciele zostają pominięci – mimo że mają porównywalne roszczenia i podstawy do ich dochodzenia.
Choć w normalnych warunkach przedsiębiorca może swobodnie regulować swoje zobowiązania, sytuacja zmienia się, gdy znajduje się on w stanie zagrożenia niewypłacalnością. W takim przypadku ma obowiązek traktować wszystkich wierzycieli w sposób równorzędny. W przeciwnym razie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Przestępstwo to zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.
Jak działać, gdy dochodzi do przestępstw przeciwko wierzycielom?
Sprawy dotyczące przestępstw gospodarczych związanych z działaniem na szkodę wierzycieli wymagają precyzyjnego podejścia i wnikliwej oceny okoliczności. Postawienie zarzutów może okazać się niesłuszne, jeśli działania przedsiębiorcy wynikają z trudnej sytuacji rynkowej, a nie z zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli. Z drugiej strony – brak reakcji na nieuczciwe działania dłużników często skutkuje bezpowrotną utratą należnych środków. Dlatego tak istotne jest, aby zarówno osoby zagrożone odpowiedzialnością karną, jak i pokrzywdzeni kontrahenci, skorzystali z profesjonalnego wsparcia prawnego na jak najwcześniejszym etapie sprawy.
W przypadku zarzutu udaremniania egzekucji lub doprowadzenia do upadłości rolą obrońcy jest wykazanie braku zamiaru działania na szkodę wierzycieli, ale również przygotowanie odpowiedniej strategii procesowej, popartej dokumentacją i wiedzą z zakresu prawa karnego gospodarczego oraz funkcjonowania obrotu handlowego. Z kolei wierzyciele, którzy zostali poszkodowani wskutek celowych działań dłużnika, mogą skutecznie dochodzić swoich roszczeń przy wsparciu kancelarii prawnej, która opracuje zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, podejmie działania przed organami ścigania i wystąpi o zabezpieczenie majątku.
Adwokat Chorzów Mateusz Sitnik ma doświadczenie w prowadzeniu zarówno spraw obrony oskarżonych o przestępstwa przeciwko wierzycielom, jak i w reprezentowaniu interesów osób pokrzywdzonych. Adwokat łączy znajomość prawa karnego i gospodarczego z praktycznym rozeznaniem w realiach funkcjonowania przedsiębiorstw. Taka kombinacja pozwala na skuteczne działanie – zarówno w sprawach obrony przed zarzutami, jak i w postępowaniach dotyczących dochodzenia należności.
Działanie na szkodę wierzycieli to zagadnienie, które może mieć poważne konsekwencje – finansowe, wizerunkowe i prawne. W sytuacjach spornych najważniejsze jest szybkie działanie, przemyślane decyzje i fachowa pomoc prawna. Pozostawienie sprawy własnemu biegowi lub zbyt późna reakcja może zamknąć drogę do odzyskania należności, lub skutecznej obrony. Warto więc korzystać z pomocy adwokata, który zna przepisy, a także rozumie mechanizmy stojące za gospodarczymi decyzjami przedsiębiorców.
W przypadku pytań lub potrzeby wsparcia prawnego związanego z działaniem na szkodę wierzycieli, warto skonsultować się z doświadczonymi prawnikami zajmującymi się prawem gospodarczym oraz sprawami karnymi w obrocie gospodarczym.
Adwokat Gliwice - KANCELARIA ADWOKACKA ADWOKAT MATEUSZ SITNIK I WSPÓŁPRACOWNICY
Adres: Zabrska 39 D, 44-100 Gliwice
Telefon: +48 32 706 15 55
E-mail: [email protected]
Autor: Artykuł sponsorowany