UM Ruda Śląska: Święto Herbu przed nami

Już 6 czerwca Ruda Śląska będzie obchodzić Święto Herbu. Z tej okazji w najbliższą sobotę o godz. 18:00 w kościele pw. św. Michała Archanioła w Orzegowie odbędzie się uroczysta msza św. w intencji miasta i jego mieszkańców. - W tym szczególnym dniu będziemy wspominać także dzieje rudzkiego herbu oraz oddanie Rudy Śląskiej pod opiekę św. Barbary. Chcemy też przypomnieć o naszej pięknej historii i tradycji oraz dać wyraz miłości, szacunku i przywiązania do naszej Małej Ojczyzny, którą jest Ruda Śląska – podkreśla prezydent Grażyna Dziedzic.

Co ważne, z powodu trwającej epidemii po mszy św. nie odbędzie się koncert, który zawsze cieszył się dużym zainteresowaniem rudzian. Jednak z okazji tego ważnego święta, warto przypomnieć sobie historię Rudy Śląskiej, która rozpoczęła się 1 stycznia 1959 roku. Wtedy właśnie dwie miejscowości Ruda i Nowy Bytom zostały połączone w jedno miasto.

- Dzisiaj w Rudzie Śląskiej mieszka ponad 130 tysięcy ludzi, którzy cały czas ją budują i zmieniają na lepsze. Pomaga im w tym pamięć o historii i tradycji oraz o poprzednich pokoleniach, które wkładały wiele siły i energii w jej rozwój. Dziękuję wszystkim mieszkańcom za zaangażowanie, troskę i pracę na rzecz rozwoju miasta. Dzięki temu możemy dążyć do tego, żeby nasz dom – Ruda Śląska – stawał się jeszcze lepszy i piękniejszy – zaznacza prezydent Dziedzic.

Wspominając historię miasta trzeba też poświęcić uwagę dziejom rudzkiego herbu, które są dość burzliwe. Wynika to z istnienia wielu dzielnic Rudy Śląskiej, mających swoją historię i herby. Miały one różny charakter: dewocyjny (Kochłowice), zaczerpnięty z herbu właścicieli (Orzegów), symbolizujący istniejący przemysł hutniczy (Halemba). Większość z nich powstała już pod koniec XVIII w. Najstarszy to ten Nowego Bytomia, przyjęty na posiedzeniu zarządu gminy w 1927 r. Kiedy Sejm Śląski w 1939 r. podniósł do rangi miast gminy Rudę i Nowy Bytom, zyskały one prawo używania herbów miejskich. Odpowiednia uchwała została jednak zrealizowana dopiero w 1951 r. Za herb Nowego Bytomia przyjęto bez zmiany jego dawne godło gminne, natomiast Ruda nie miała własnego. Osiem lat później, w 1959 r., władze miasta zdecydowały o utworzeniu zupełnie nowego herbu. Zgodnie z ówczesną propagandą miał on wyeksponować jedynie dwa elementy - przynależność miasta do Polski Ludowej i jego wielkoprzemysłowy charakter, który zawdzięczało nowemu ustrojowi. Nowy herb został uchwalony w 1966 r. przez Miejską Radę Narodową. Pod względem poprawności heraldycznej miał on wiele rażących błędów, mimo to obowiązywał ponad trzydzieści lat.

Jako podstawę do opracowania obecnego herbu przyjęto ten Nowego Bytomia, jednak pierwowzór został nieco zmieniony. Chodzi tu o tarczę dwupolową, gdzie w lewym błękitnym polu jest złote pół orła, a w prawym wizerunek św. Barbary. Złoty orzeł w błękitnym polu był niegdyś herbem rodowym Piastów górnośląskich, a obecnie jest herbem województwa śląskiego. Ponadto pół orła jest elementem charakterystycznym większości górnośląskich herbów miejskich, również podkreślających swe piastowskie tradycje. Z kolei w prawym białym polu znajduje się stojąca postać świętej Barbary w błękitnej sukni, spowita czerwonym płaszczem, trzymająca w prawej ręce złoto-srebrny miecz (symbol męczeńskiej śmierci), w lewej złoty kielich z Hostią.

Natomiast kult św. Barbary (jako patronki murarzy i kowali) znany był na Śląsku już w XIV w. W 1723 r. tarnogórscy gwarkowie założyli bractwo religijne pod wezwaniem św. Barbary. Odtąd była ona uważana za patronkę górników, których miała ochraniać od nagłej i niespodziewanej śmierci. W XIX w. kult upowszechnił się wśród górników węgla kamiennego. Wizerunkami świętej trzymającej kielich z Hostią zdobiono przykopalniane kapliczki i ołtarzyki. Wierzono, że w razie wypadku pod ziemią, gdy górnik znajdzie się w beznadziejnym położeniu, święta Barbara poda mu ostatnią w życiu komunię świętą. Kult świętej był bardzo żywy w okolicach Rudy. Ze wzmianek źródłowych wiadomo, że w tamtejszych kopalniach pół godziny przed zjazdem na dół górnicy gromadzili się przed jej wizerunkiem, odmawiali modlitwę i śpiewali hymn ku czci świętej. W połowie XIX w. na stosunkowo niewielkim obszarze dzisiejszego miasta pracowało kilkanaście kopalń węgla kamiennego. Także i dziś górnictwo węglowe jest wiodącą gałęzią przemysłu Rudy Śląskiej. Dlatego umieszczenie w herbie miejskim patronki górników uznano za jak najbardziej uzasadnione. Było to też zgodne z zasadami heraldycznymi w przeciwieństwie do widniejącej na poprzednim herbie wieży wyciągowej - elementu zupełnie obcego symbolice heraldycznej.

Po roku 1989 i zmianie systemu politycznego problem herbu Rudy Śląskiej powrócił. I tak 28 listopada 1996 r. Rada Miejska przyjęła uchwałę w sprawie „Wyrażenia woli ustanowienia św. Barbary patronką miasta Ruda Śląska”. Arcybiskup Damian Zimoń prośbę radnych skierował do Stolicy Apostolskiej, a w 1998 r. przywiózł z Rzymu Dekret Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów podpisany 3 lutego 1998 przez arcybiskupa sekretarza Kongregacji Gerarda M. Angelo. Dokument został uroczyście przekazany władzom miasta 6 czerwca 1998 roku.

Równolegle do zabiegów w Stolicy Apostolskiej toczyły się dyskusje o nowej formie rudzkiego herbu. 27 kwietnia 1998 r., po budzącej kontrowersje dyskusji, radni zadecydowali o istotnej zmianie w statucie miasta - przyjęto nowy herb, który obowiązuje do dziś. Ówczesny sekretarz miasta Marian Dąbrowski przedstawił główny zamysł projektu, a w obradach Rady uczestniczył też profesor ASP Maciej Bieniasz, autor plastycznej wizji herbu. Oprawa komputerowa była udziałem rudzkich artystów Kazimierza i Ksawerego Kaliskich. Twórca projektu przyznał, iż wstępne warianty rudzkiego herbu powstały już w sierpniu 1997 r., a same rozmowy z władzami samorządowymi prowadzone były dużo wcześniej. Podczas sesji profesor wyjaśniał, że powstało wiele wariantów herbu.

Naczelną zasadą, którą kierowali się twórcy, było połączenie tradycji tej ziemi, czyli tego co śląskie, z tym, co rudzkie. Nowy herb opiniowała także dr Małgorzata Kaganiec z Muzeum Śląskiego, specjalistka w zakresie heraldyki. Po burzliwych dyskusjach projekt nowego herbu miasta Ruda Śląska został przyjęty przez Radę Miasta przy trzech głosach przeciwnych i sześciu wstrzymujących się. Przedstawia on połowę złotego orła w błękitnym polu, co jest nawiązaniem do herbu województwa śląskiego, w białym polu widnieje postać św. Barbary w czerwonym płaszczu z kielichem i mieczem, a za jej postacią widać wieżyczkę.